Afgelopen week werd bekend dat vleeswarenmaker Offerman alle vleeswaren die in de fabriek in Aalsmeer zijn gesneden en verpakt heeft teruggeroepen, omdat er een listeriabacterie in kan zitten. Het gaat om één van de grootste terugroepacties in de afgelopen jaren waar diverse Nederlandse supermarkten bij betrokken zijn.
Offerman is een dochterbedrijf van de Belgische vleesverwerker Ter Beke. Die gaf maandag een winstwaarschuwing af naar aanleiding van de listeriabesmetting bij Offerman.
Ter Beke verwacht dat door de fabriekssluiting in Almere de brutowinst tot 10 procent lager uitpakt. Eerder verwachtten de Belgen nog dit jaar meer winst te maken dan vorig jaar, maar daar zijn ze nu van terug gekomen.
Acht vragen over de terugroepactie van Offerman en de gevolgen.
1. Om welke vleeswaren gaat het?
Vleeswarenmaker Offerman heeft alle vleeswaren die in de fabriek in Aalsmeer gesneden en verpakt werden teruggeroepen, in verband met mogelijke besmetting met de listeriabacterie.
Offerman heeft de productie en levering van producten afgelopen donderdag gestopt en sloot meteen de fabriek in Aalsmeer na de aanwijzing van de bacteriebesmetting.
2. Hoe gevaarlijk is listeria?
Volgens het Voedingscentrum worden gezonde mensen meestal niet ziek van de listeriabacterie. Word je wel ziek, dan kan je last krijgen van een grieperig gevoel, koorts, spierpijn, misselijkheid en diarree.
In sommige gevallen kan de bacterie een groter gevaar opleveren. Mensen die ziek worden kunnen een hersenvliesontsteking krijgen, bloedvergiftiging oplopen en bij zwangere vrouwen kan een miskraam optreden.
Jaarlijks treden gemiddeld 70 tot 100 gevallen van listeriabesmetting op in Nederland.
3. Wat is de impact van de listeriabesmetting?
Drie mensen zijn overleden door de listeriabesmetting in vleeswaren van Offerman. Een vrouw heeft er een miskraam door gehad.
De link tussen de vleeswaren van Offerman en de drie sterfgevallen als gevolg van besmetting met de listeriabacterie in die vleeswaren (listeriose) werd afgelopen woensdag gelegd.
Donderdag werd het verband definitief aangetoond, zegt een woordvoerder van het RIVM.
4. Welke supermarkten hebben actie ondernomen?
Onder meer Sligro, Aldi en Jumbo hebben uit voorzorg alle voorverpakte vleeswaren van Offerman uit de schappen gehaald, net als Albert Heijn in België.
Albert Heijn heeft twee dagen lang geen waarschuwing over het mogelijk besmette vlees van fabrikant Offerman op de eigen website geplaatst. Dat had wel gemoeten, aldus een woordvoerster. Waarom het niet gemeld is, weet ze niet. Wel benadrukt ze dat de vleeswaren direct uit de schappen zijn gehaald en dat er in de winkel een waarschuwing is opgehangen. De mededeling is zondag alsnog op de website gepubliceerd.
Supermarktketens Aldi en Jumbo lieten vrijdag weten op basis van de nieuwe informatie uit voorzorg alle voorverpakte vleeswaren van Offerman uit de schappen te halen. "Alhoewel de kans op besmetting van deze producten heel klein is, stellen we de veiligheid van voedsel in de winkels voorop", aldus een woordvoerder van Jumbo.
Groothandel Sligro heeft 160 productsoorten teruggeroepen bij klanten als gevolg van de listeriakwestie bij vleeswarenproducent Offerman. Bij hoeveel klanten dat nodig was, wil een woordvoerder niet kwijt.
5. Waarom komt dit nu pas aan het licht?
De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) heeft de afgelopen maanden al extra's controles uitgevoerd bij Offerman. "Op 31 juli kwam bij ons het signaal van het RIVM binnen dat ziektegevallen in het verleden wellicht toe te schrijven zijn aan de listeriastam bij dit bedrijf", aldus een NVWA-woordvoerster.
"Dat was voor ons aanleiding om de situatie bij Offerman te bekijken. De inspecteurs zagen meteen verbeterpunten, vooral op het gebied van hygiëne, zoals het schoonmaken van de productiehal en in het bijzonder de productielijnen."
De vleeswarenproducent uit Aalsmeer was dus al langer in beeld bij de NVWA. In augustus en september zijn inspecteurs geregeld langs geweest en werden monsters genomen. "Tot woensdag was er geen sprake van overschrijdingen van de listerianorm. Toen kwam de bevestiging van de link met de listeriastam.
Het verband kwam aan het licht dankzij een nieuwe onderzoeksmethode. "Monsters zijn onderzocht bij Wageningen Food Safety Research", aldus de woordvoerster. "Als we die methode niet hadden toegepast, dan hadden we de link tussen de ziektegevallen en het bedrijf überhaupt niet kunnen leggen."
6. Wat zegt Offerman zelf?
De listeriabesmetting bij vleesverwerker Offerman is volgens topman Francis Kint van moederbedrijf Ter Beke een geïsoleerd geval. Dat zei Kint tegen de Belgische krant De Tijd. Hij ontkent dat er bij de fabriek in Aalsmeer al langer problemen waren, zoals de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit zegt.
Volgens Kint zou zijn bedrijf het gemeld hebben als er al eerder problemen waren. "Listeria is een bacterie die je overal in de natuur aantreft. Pas als een bepaald niveau overschreden wordt, moet je dat melden", aldus de topman. "Als het zich onder het kritische niveau bevindt, kun je discussiëren over wat voor maatregelen je moet nemen."
7. Welke maatregelen worden er genomen?
Het snijden en verpakken van vleeswaren in Aalsmeer mag pas worden hervat als alle productielocaties grondig zijn schoongemaakt, heringericht en goedgekeurd door de NVWA, heeft die instantie het bedrijf laten weten.
Offerman heeft een tweede vestiging in Borculo, maar daar gelden de maatregelen niet. Het hoofdkantoor staat in Almelo.
8. Welke gevolgen heeft dit voor Offerman en moederbedrijf Ter Beke?
Het Openbaar Ministerie (OM) bekijkt of Offerman mogelijk strafbare feiten heeft gepleegd, waardoor de listeriabacterie in zijn producten terecht kon komen. Als dat zo is, zou er eventueel een strafrechtelijk onderzoek kunnen komen, aldus een woordvoerster vrijdag.
Volgens de woordvoerster is het bij zulke incidenten gebruikelijk dat het OM "meekijkt" met de onderzoeken naar de besmetting.
Als het tot een strafzaak tegen het bedrijf komt, kunnen slachtoffers en nabestaanden zich melden bij het OM, zegt hoogleraar strafrecht Henny Sackers van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Als bewezen wordt dat het bedrijf verwijtbaar heeft gehandeld, kan de economische strafrechter een forse boete opleggen. De rechter wijst benadeelden dan ook een schadevergoeding toe.
Nabestaanden en slachtoffers kunnen volgens letselschade-expert Yme Drost ook een letselschadeprocedure beginnen. Er is volgens hem sprake van risico-aansprakelijkheid. "Het enkele feit dat een bedrijf voedsel op de markt heeft gebracht dat de gezondheid van mensen in gevaar brengt, is daarvoor voldoende", zegt hij. Drost stond eerder de slachtoffers bij van de met salmonella besmette zalm van visbedrijf Foppen uit Harderwijk. Daaraan overleden vier mensen en werden honderden mensen ziek.
Volgens Drost moet de vleeswarenfabrikant zowel materiële als immateriële schade vergoeden. Sinds dit jaar bestaat bovendien de affectieschade: een vergoeding voor het feit dat je een dierbare moet missen. De vergoeding ligt tussen de 15.000 en 20.000 euro.